Vergi mevzuatında yer alan kazanç türleri arasında arızi kazançlar, süreklilik arz etmeyen ve genellikle tek seferlik gelirleri kapsar. Ancak bazı kazançlar, görünürde arızi gibi dursa da vergi kanunları kapsamında arızi kazanç sayılmaz. Bu yazıda hangi gelirlerin arızi kazanç olarak değerlendirilmediğini, hangi durumlarda bu kazançların ticari, mesleki ya da diğer gelir unsurlarına dahil olduğunu detaylıca ele alıyoruz.
Arızi Kazanç Nedir?
Arızi kazanç, Gelir Vergisi Kanunu’na göre süreklilik arz etmeyen, rastlantısal ya da istisnai şekilde elde edilen gelirlerdir. Ancak bazı kazançlar bu tanıma uymadığı hâlde yanlışlıkla arızi kabul edilebilir. Bu durumlar, kanun ve içtihatlar çerçevesinde belirlenmiştir.
Ticari Nitelik Taşıyan Kazançlar Arızi Sayılmaz
Ticari organizasyon unsuru taşıyan ve devamlılık içeren gelirler hiçbir şekilde arızi kazanç kapsamında değerlendirilmez.
Devamlılık Göstermesi
Bir faaliyet düzenli şekilde tekrarlanıyorsa ya da kazanç elde etmek amacıyla sürdürülüyorsa arızi olma özelliğini kaybeder.
Organizasyon Unsuru
Kazanç sağlamak için bir iş yeri açılması, personel istihdam edilmesi ya da pazarlama yapılması gibi durumlar ticari organizasyon anlamına gelir ve bu faaliyetler arızi sayılmaz.
Serbest Meslek Faaliyeti Kapsamındaki Kazançlar
Bir kişi, bilgi ve uzmanlığını belirli bir ücret karşılığında devamlı sunuyorsa bu kazanç serbest meslek faaliyeti olarak değerlendirilir.
Mesleki Bilgi Kullanımı
Avukatlık, danışmanlık, eğitmenlik gibi işlerde alınan tek seferlik ücretler bile eğer mesleki bilgiye dayanıyorsa arızi değil serbest meslek kazancı sayılır.
Gayrimenkul Satışından Elde Edilen Kazançlar Her Zaman Arızi Değildir
Kişinin birden fazla taşınmazı kısa sürelerde elden çıkarması, bu faaliyetin arızi değil ticari bir kazanç unsuru olduğunu gösterir.
Alım Satım Sıklığı
Yılda birkaç defa arsa, daire ya da bina alım-satımı yapmak arızi olmaktan çıkar, ticari kazanca girer.
Telif Hakkı ve Patent Gelirleri
Eğer bir kişi, eser üretmeye ve bunları lisanslamaya devamlı olarak devam ediyorsa bu gelirler arızi değil telif kazancı ya da ticari kazanç kapsamına alınır.
Devamlı Lisanslama Faaliyeti
Bir eserin ya da buluşun farklı firmalara sürekli lisanslanması organizasyon unsuru doğurur ve arızi kazanç olamaz.
Ortaklıklardan ve Şirketlerden Elde Edilen Gelirler
Ortaklık hisselerinden doğan temettüler ya da şirketten elde edilen kar payları da arızi kazanç sayılmaz çünkü bu gelirler yatırım ve sermaye kazançlarıdır.
Yatırıma Dayalı Kazançlar
Halka açık ya da özel bir şirkette sermaye yatırımı yapılması ve buradan kar elde edilmesi düzenli bir gelir unsuru olup arızi değildir.
Vergi Matrahına Etkisi Olan Kazançlar
Bazı kazanç türleri doğrudan vergi matrahına dahil edildiği için zaten arızi olarak değerlendirilemez ve belirli beyan yükümlülüklerine tabidir.
Beyana Tabi Gelirler
Kira gelirleri, ücretler, menkul sermaye iratları gibi gelirler doğrudan beyana tabidir ve arızi sınıfa girmez.
Hangi Kazançlar Arızi Kazanç Kapsamına Girmez? (Tablo)
| Kazanç Türü | Arızi Sayılmaz Nedeni |
|---|---|
| Gayrimenkul ticareti | Süreklilik ve organizasyon unsuru |
| Serbest meslek faaliyeti | Uzmanlık ve düzenli hizmet sunumu |
| Telif hakkı gelirleri | Devamlı lisanslama ve eserin üretimi |
| Şirket kar payları | Yatırıma dayalı ve düzenli gelir |
| Menkul kıymet gelirleri | Sermaye iradı olarak değerlendirilmesi |
| Kira gelirleri | Sürekli ve düzenli elde edilmesi |
| Birden fazla taşınmaz satışı | Ticari faaliyet niteliği kazanması |
Sıkça Sorulan Sorular
Aşağıda “hangi kazançlar arızi kazanç değildir” ile ilgili sıkça sorulan sorular ve yanıtları yer almaktadır:
Arızi kazanç ile ticari kazanç arasındaki temel fark nedir?
Arızi kazançlar süreklilik göstermez ve rastlantısaldır, ticari kazançlar ise devamlılık içerir ve organizasyon gerektirir. Eğer kişi belirli bir gelir türünü düzenli şekilde elde ediyorsa bu kazanç arızi olmaktan çıkar.
Birden fazla konut satışı yapan bir kişi arızi kazanç elde etmiş olur mu?
Hayır, birden fazla konut satışı yapmak süreklilik arz ettiği için arızi değil ticari kazanç olarak değerlendirilir ve gelir vergisine tabi tutulur.
Danışmanlık hizmeti veren bir kişi tek seferlik ücret alırsa bu arızi sayılır mı?
Eğer bu kişi danışmanlığı mesleki bilgiye dayanarak yapıyorsa ve daha önce de benzer hizmetler verdiyse bu kazanç arızi sayılmaz, serbest meslek kazancı olur.
Telif hakkı geliri hangi durumlarda arızi değildir?
Telif hakkı geliri sürekli olarak eser üretimi ya da lisanslama ile elde ediliyorsa bu kazanç arızi değildir, telif ya da ticari kazanç olarak değerlendirilir.
Şirket ortaklığından alınan temettü arızi midir?
Hayır, şirket ortaklığından elde edilen kar payı düzenli bir yatırım geliridir ve arızi kazanç sınıfına girmez.
Kısa süreli gayrimenkul alım satımı yapan kişi arızi kazanç mı sağlar?
Eğer bu faaliyet düzenli hale geldiyse yani birkaç gayrimenkul alım satımı yapılıyorsa bu ticari faaliyet sayılır ve arızi değildir.
Hangi kazançlar için beyanname vermek gerekir?
Ticari kazanç, serbest meslek geliri, kira, menkul sermaye iradı gibi kazançlar için belirli koşullarda yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekir. Arızi kazançlar belirli sınırları aşarsa beyana tabidir.
Freelance işlerden elde edilen gelirler arızi midir?
Freelance işler süreklilik arz ediyorsa bu faaliyet serbest meslek kazancı olarak değerlendirilir ve arızi olarak sınıflandırılamaz.
Yorumlar kapalı.